Trí Tuệ Do Thái

Nhắc đến Do Thái là nhắc đến một dân tộc có tầm ảnh hưởng đến toàn nhân loại luôn nằm trên đầu các danh sách ở hầu hết mọi lĩnh vực: tư tưởng, chính trị, văn học, âm nhạc cổ điển, giải trí, công nghiệp điện ảnh và kinh doanh. Đương nhiên, sự thông tuệ của con người Do Thái khiến cho cả thế giới phải đặt ra câu hỏi và bước vào hành trình nghiên cứu, tìm hiểu. Và nằm trong công cuộc nghiên cứu đó, Eran Katz, một người thuộc dân tộc Do Thái cũng đã giải mã những bí mật về những phương pháp và kỹ thuật phát triển tầng lớp trí thức của dân tộc mình. Cuốn Trí tuệ Do Thái là thành quả của ông với những người bạn tìm ra những điều vô cùng độc đáo, cực kỳ đặc biệt mà người Do Thái đã vận dụng để xây dựng dân tộc mình, một Bộ óc Do Thái. 

Tổng quan cuốn sách

Sách nói Jerome Becomes a Genius (với tựa đề Tiếng Việt Trí Tuệ Do Thái) là câu chuyện kể về một chàng trai Do Thái tên là Jerome. Gã trai này có cái vẻ bề ngoài, nói theo cách của người Việt Nam chúng ta, là khá lấc cấc, sống lông bông và ăn mặc lố lăng. Gần như lúc nào anh cũng diện độc một chiếc quần bò bạc phếch với đủ thứ áo phông in những hình thù kỳ dị và những câu khẩu hiệu nghe rất chướng tai mà anh ta đang hăng hái quảng cáo và tiếp thị. Anh chàng cũng rất ham mê thể thao, đặc biệt là bóng đá. 

Thế nhưng, trái với vẻ bề ngoài buồn cười và không mấy ưa thích đó, anh ta may mắn có được một động lực phấn đấu thật đặc biệt, dựa trên một vụ cá cược tưởng như đùa bỡn giữa anh ta và hai người bạn thân. Anh ta sẽ tích cực làm ăn để đạt ra những mục tiêu đề ra nhưng theo cách thức mà người Do Thái thường làm trong vòng 3 năm. 

Và Jerome còn làm được nhiều hơn thế. Nói đúng hơn  anh đã trở thành một “thiên tài” theo đúng với ý nghĩa đích thực của từ này. Chỉ hai năm, anh đã kiếm được 20 triệu đô la vẫn bằng cái nghề thiết kế mẫu và buôn bán áo phông mà anh yêu thích. Anh đã học xong chương trình đại học Quản trị kinh doanh và chẳng cần đợi đến khi có đủ 50 triệu đô la, anh cưới luôn Lisa, cô gái mà anh yêu và tôn thờ như “một phụ nữ Do Thái đặc biệt”. 

Với cốt truyện này, sách nói dần hé lộ những bí ẩn về sự thông thái của người Do Thái. Kể chuyện về một dân tộc Do Thái thông tuệ với những phương pháp, kỹ thuật xây dựng và phát triển tầng lớp trí thức đã được giữ kín hàng ngàn năm như một bí mật mang tính văn hóa. 

Cho đến nay, người Do Thái luôn gắn với phẩm chất về chất xám và trí tuệ. Và thuật ngữ “Trí tuệ Do Thái” được dùng để chỉ những con người thật thông thái, trở thành cụm từ được dùng bởi tất cả mọi người dù có là người Do Thái hay không. 

Được trình bày dưới dạng một câu chuyện, và với tính cách từng nhân vật, những đoạn hội thoại mang đến cho người đọc bên cạnh sự hài hước từ sự thân thiết của bộ ba bạn thân, thì những triết lý, những kiến thức từ những nhà giáo sĩ, thầy giáo đem đến rất nhiều điều thú vị về sự thông thái của người Do Thái. 

Điều ẩn chứa đằng sau câu chuyện của Jerome, về hành trình chăm chỉ và cố gắng hết mình, cùng với sự nhiệt tình giúp đỡ của hai người bạn, được những con người kì diệu chia sẻ, giảng giải. Đó là các bài học, các phương pháp cải thiện trí nhớ, tăng khả năng tập trung và tiếp thu kiến thức của người Do Thái mà bất kì ai trong số chúng ta đều có thể áp dụng. Và điều này sẽ giúp cho mỗi người đạt được những mục tiêu của chính mình trong tương lai khi vận dụng chúng. 

Câu chuyện bắt đầu khi ba người bạn thân là Jerome, một người buôn áo phông kì lạ.  Itamar, giáo sư Đại học và Eran, tác giả của chúng ta gặp nhau tại một quán cà phê như đã thành thông lệ. Họ tình cờ đề cập đến “Ai là người đầu tiên quan niệm rằng người Do Thái là những người có trí thông minh?”. Và với sự tò mò của hai người bạn có nền tảng giáo dục cao cùng với những suy nghĩ “không giống ai” của Jerome đã tạo ra một công cuộc nghiên cứu, tìm hiểu để giải mã câu hỏi này. Những ý tưởng, câu hỏi xuất hiện trong Itamar-biết-tuốt đã dần hình thành nên sáng kiến viết lên một cuốn sách về trí thông minh của người Do Thái, từ đó làm hướng dẫn để tất cả mọi người trên thế giới học hỏi theo những cách mà người Do Thái đã làm. 

Càng đọc, người đọc sẽ càng lôi cuốn vào những nghiên cứu cực kỳ thú vị của Itamar. Bạn sẽ biết được trên hầu khắp các lĩnh vực đang vận hành trên thế giới của chúng ta, người Do Thái chiếm tỷ lệ thành công là bao nhiêu. Bạn sẽ nhận ra những nhân vật nổi tiếng, những kiệt tác của thế giới mà chúng ta thường hay nhắc đến ngày nay là xuất thân từ Do Thái…

Và những bí ẩn về sự thông thái của người Do Thái sẽ dần dần được mở ra với vô vàn triết lý được áp dụng và sử dụng đến ngày nay. 

Và đúng như một mô típ “Chỉ cần bạn muốn, cả thế giới sẽ giúp đỡ bạn.” vậy. Khi càng tìm ra những sự hào hứng trong việc nghiên cứu về trí tuệ Do Thái, bộ ba bạn thân này đều tìm thấy cho mình những con người đưa ra những gợi ý, những triết lý sâu sắc về các phương pháp mà người Do Thái đã dùng. Ngay như Fabio, người chủ quán cà phê mà ba người bạn này vẫn hay ngồi hẹn nhau vào thứ sáu hàng tuần, cũng đưa ra những hiểu biết sâu sắc của mình về trí tuệ của người Do Thái. Thật tuyệt! 

Cùng với lối suy nghĩ thích “đời thực, việc thực”, Jerome luôn thể hiện sự tẻ nhạt trong câu chuyện của hai người bạn còn lại của mình. Tuy vậy, với những câu nói của anh ta, lại đem đến cho người bạn Itamar của mình những sáng kiến còn tuyệt vời hơn để có thể thực nghiệm mà áp dụng những phương pháp của người Do Thái. 

    Đổi chủ đề đi. Tớ chán nói chuyện này rồi.

    Chủ đề gì? Itamar hỏi.

    “Cái vụ nghiên cứu của các cậu ấy, về trí tuệ của người Do Thái, sự thông thái của người Do Thái, bộ óc, đầu lâu, xương sọ Do Thái… Đại     loại thế. 

    “Cậu không có hứng thú với bí ẩn về trí tuệ Do Thái hả?”. Itamar hỏi giọng mỉa mai. 

    “Sao phải hứng thú chứ, tớ có được lợi lộc gì đâu? Các cậu thực sự nghĩ mình có thể tìm ra điều đã biến ông thầy đạo người Vilna đó     thành một thiên tài rồi có thể làm điều tương tự với một cái đầu đất như tớ sao?”

    Itamar nhìn tôi, mắt lấp lánh.

Một loạt những nguyên tắc được tìm ra để tạo nên một bộ óc Do Thái mà chúng ta thấy như ngày nay được thể hiện vô cùng chuẩn xác trong cuốn sách này. 

Trí thông minh của người Do Thái

Trên chuyến tàu đến Paris, Eran đã tìm ra nguyên tắc thứ hai cho cuộc nghiên cứu này. Nguyên tắc của chú chuột lang thang. Samuel, người ngồi cùng chuyến tàu đã đưa cho tác giả những suy nghĩ vô cùng đúng đắn. Khi một người ở một nơi quá lâu thì anh ta sẽ tự tạo ra cho mình những hàng rào về nhận thức. Anh ta không có đủ sự khích lệ bởi vì anh ta đã biết mọi thứ; chẳng còn gì mới mẻ dưới bầu trời này nữa nên những giác quan của anh ta bị cùn đi. Anh ta cần phải đi lang thang và thay đổi địa điểm. Sự logic đằng sau sự lang thang chính là thực tế rằng việc đi đến một nơi khác có thể tác động đến chúng ta theo một cách rất đặc biệt. 

Tiếp với các mạch câu chuyện tìm ra cách thức tạo nên trí tuệ của người Do Thái, các nguyên tắc dần được hình thành thông qua các cuộc hội thoại giảng giải giữa những người cần-tìm-câu-trả-lời và những người am hiểu nó. 

Phương pháp đáng giá của người Do Thái

Người Do Thái luôn trả lời câu hỏi bằng một câu hỏi khác. Việc học hành của họ dựa trên những câu hỏi, nghiên cứu, tranh luận và xem xét chiều sâu, chiều rộng của mọi vấn đề. Phương pháp này là thứ tài sản có đóng góp rất lớn vào trí tuệ và khả năng rút ra những kết luận chính xác của người Do Thái. 

Với mỗi một đoạn hội thoại, tác giả đều đưa ra những nguyên tắc quan trọng mà người Do Thái đã làm. Tìm kiếm cho mình một người thầy siêu đẳng - đây được xem là cách làm đẩy nhanh quá trình học hỏi. Tất cả những gì cần làm là học hỏi từ những việc làm tương tự nhưng không chỉ là bắt chước mà là tái tạo, sao chép. Học hỏi bất kì điều gì từ một người mà mình mong muốn và thiết lập việc bắt chước đó để có lợi, đáng giá với chúng ta.  

Và gì nữa? Sau cuộc gặp với Samuel, Jerome và Eran đến gặp Lisa, cô cháu gái của Samuel để đưa cho cô một chiếc phong bì từ người chú. và tại đây, nơi trường Lisa theo học, việc tìm ra thêm một nguyên tắc nữa lại xuất hiện. Và đó cũng là dấu hiệu đầu tiên về mối tình của Jerome. 

Người đọc sẽ thấy được rằng, càng đọc càng khám phá ra được những điều bổ ích và ý nghĩa từ các cuộc nói chuyện, bàn luận của Jerome và những người bạn. Như khi càng đi, càng đến những vùng đất mới, con người càng được mở rộng tầm nhìn, cách sống và cách nghĩ vậy. 

Với thầy Dahari, bộ ba bạn thân và chính người đọc, sẽ được nghe cách giải thích tại sao chữ đen giấy trắng lại được dùng rộng rãi trong ghi chép, hơn các cặp màu khác. Sẽ biết được vì sao người ta thích viết và thường viết chữ độc lập nhau hơn là chữ thảo. Sẽ biết vì sao hình vẽ, cách bố trí câu văn, con chữ có tác động đến khả năng ghi nhớ hiệu quả hơn. 

Rồi những phương pháp dạy học ở trường đạo của người Do Thái cũng được nghiên cứu, là những thông tin về cách thức giảng dạy ở trường, như tranh luận, gợi ý và tìm hiểu sâu để các học sinh có thể đứng lên mà bàn luận với nhau. Và điều đặc biệt ở đây, chính là việc tranh luận như muốn nhảy vào mà ăn tươi, hay đánh nhau ấy lại được khuyến khích vì nó giúp cho não bộ được kích thích. Họ không đánh nhau và không bao giờ đánh nhau vì tranh luận đó. Chỉ giống như thế mà thôi. 

Và sau những ngày chia sẻ, tìm hiểu về những điều đặc biệt mà người Do Thái đã làm, và đương nhiên là cùng với sự thực hành của Jerome (nhân vật trong vụ cá cược) đã được tác giả ghi chép lại về một buổi họp nhóm xem sự cải thiện trí nhớ của Jerome sau những lý thuyết đã học được. Địa điểm vẫn là quán cà phê quen thuộc, nhưng có thêm thầy giảng sư Dahari và cậu sinh viên. Họ bàn về vấn đề của Jerome khi cậu không tập trung học được. 

Và tiếp tục những điều thú vị lại diễn ra trong cuộc nói chuyện của họ, về cách chọn nơi học, về những cám dỗ làm xao nhãng việc học...Nguyên nhân của tính hay quên và các yếu tố gây nhiễu trong quá trình học tập được đưa ra bàn luận. Người đáp, người trả lời. 

Thành ra, tại cuộc họp nhóm này, Jerome và cũng như chính người đọc, sẽ tìm ra cho mình những phương pháp giúp cải thiện khả năng tập trung và tiếp thu kiến thức, khi áp dụng những phương pháp đó để loại bỏ những yếu tố gây nhiễu trong quá trình học tập. 

Cách ghi nhớ lượng thông tin lớn mà có hiệu quả bằng các phương pháp đặc biệt như Trò chơi Zigzag, lặp đi lặp lại ngữ điệu. Việc tạo ra ngữ điệu trong các bài học sẽ làm tăng khả năng ghi nhớ lâu hơn của con người. Khi trực tiếp những trang sách trong cuốn sách này, người đọc sẽ hiểu được rõ hơn bởi những ví dụ, cuộc chơi của những nhân vật khi ứng dụng từng phương pháp đẩy mạnh khả năng ghi nhớ của mình. 

Làm sao để ghi nhớ tên và khuôn mặt của người?

Jerome đã đang theo học quản trị kinh doanh tại trường và đang thực hành những nguyên tắc, phương pháp để anh đạt được những gì mình đã đưa ra. Cái chính là không phải vì vụ cá cược mà bởi chính bản thân thấy được điều thú vị trong cuộc nghiên cứu của hai người bạn của mình. Những nguyên tắc làm nên trí tuệ Do Thái vĩ đại có thể thay đổi được anh ta. Làm anh ta trở nên giàu có và thành công với mục tiêu của mình. 

Công cuộc kinh doanh của Jerome ngày càng thuận lợi ở thương trường nước ngoài khi anh ta phải dành những mấy ngày để đi gặp đối tác các nước từ Mỹ, Anh, Tây Ban Nha, Đức và Italia. Và anh ta lại băn khoăn làm sao để có thể ghi nhớ tên của tất cả những người mà anh ta đã gặp. Bởi vì thực chất, anh ta chẳng nhớ được mấy người mà anh ta đã nói chuyện. Và vậy là một cuộc tụ họp của nhóm “Ba ông già về hưu non” cùng những thành viên quen thuộc như ông chủ quán Fabio, cậu sinh viên Joseph Hayim, và thầy giảng đạo Dahari lại diễn ra tại quán cà phê Ladino bắt đầu. 

Ở phần này, người đọc sẽ biết được nguồn gốc từ việc đặt tên, nguồn gốc từ họ của con người và giữa tên và họ thì cái nào có trước, cái nào có sau. Rất nhiều điều thú vị có thể thấy trong cuộc trò chuyện của những nhà tri thức về điều mà có lẽ trong số chúng ta chẳng mấy ai băn khoăn, tự đặt câu hỏi. 

Khi ta gặp một ai đó, điều đầu tiên cần chú ý đến chính là tên người đó. Điều thứ hai là nhìn người ta gặp và xem ấn tượng của ta về người đó ra sao. Lần đầu tiên, trông anh ta hay cô ta như thế nào? Hòa nhã, nóng tính, một người hay cười hay một người xảo quyệt...Ta nên luôn tự hỏi mình rằng, “Sao người đó lại có tên như thế? Cái tên có phù hợp với ấn tượng người đó tạo nên hay không?” Quan trọng nhất là cái tên đó phù hợp, hay không phù hợp, với bản thân con người đó ở khía cạnh nào?” Khuôn mặt con người trả lời rất nhiều câu hỏi về con người đó, trong đó có câu hỏi về việc cái tên có phù hợp với người đó không?

Việc tạo mối liên hệ giữa tên người và diện mạo bên ngoài của người đó sẽ khiến cho ta có ấn tượng với người đó hơn nhiều và ghi nhớ tốt hơn. Việc tập trung vào những đặc điểm cụ thể cũng đêm đến khả năng ghi nhớ cho con người. 

“Sự sáng suốt của một con người làm cho khuôn mặt người đó bừng sáng”, có nghĩa là ánh sáng sẽ phát ra từ đôi mắt, phản chiếu từ cái trán và bừng lên trong nụ cười.

Cái  trán của một người có thể là dấu hiệu biểu hiện sự dũng cảm, quyết tâm và sức mạnh.

Xoay quanh cuộc nói chuyện về việc ghi nhớ tên người, những thắc mắc dường như đều có lời giải, như là chỉ cần có người châm mồi đuốc, tự khắc sẽ bùng lên vậy.  Mọi ý nghĩa xoay quanh những cái tên Do Thái đều được trả lời và phân tích kỹ lưỡng. Người đọc sẽ cảm thấy sự rõ nét, chi tiết hết mức có thể trong cuộc nói chuyện này. Từ giọng điệu, cử chỉ, cảm xúc của từng người đều được tác giả ghi lại một cách tỉ mỉ nhất. Bạn gần như có thể cảm nhận được và hoàn toàn có thể liên tưởng đến một cuộc nói chuyện về tri thức đang hiện lên trong đầu mình vậy. 

Vậy còn những cái tên thông thường khác mà không phải Do Thái thì sao? Thực ra đều có phương pháp để ghi nhớ cả. Theo như giáo sĩ Dahari nói, thì việc tạo mối liên kết giữa tên người đó với những đồ vật xung quanh mình mà mình cảm nhận có sự tương đồng trong đó. Hay ghi nhớ bằng việc đưa ra nickname cho người đó, việc lấy chữ cái đầu của tên để ghép lại giúp đơn giản hóa tên cần ghi nhớ. Điều quan trọng là chính bản thân mình phải chủ động trong việc tưởng tượng ra những thứ liên kết đó thì việc ghi nhớ mới có tác dụng. 

Và điều đáng chú ý ở phần này mà người đọc như mình có thể cảm nhận được. Đó là chi tiết, Jerome thông báo với tất cả mọi người về lễ cưới của anh ta với Lisa, cô gái nhập cư mà anh quen biết khi tìm hiểu về trí tuệ Do Thái. Đọc phân đoạn này, lễ thành hôn được công bố với mọi người khi quán cà phê Ladino đang vào tầm đông khách, tức khung cảnh vô cùng ồn ào náo nhiệt. Vì vậy, việc Jerome nói sẽ kết hôn với Lisa càng thêm tính bất ngờ và đáng nhớ. Người đọc sẽ càng bất ngờ hơn, khi xuyết suốt các câu chuyện trong cuốn sách này không hề có phần nào viết về sự nảy sinh tình cảm của cả hai người. 

Càng cảm nhận được rõ thông điệp của tác giả hơn là khi tất cả mọi người tạm biệt nhau, Eran - chính tác giả đã nghĩ rằng: “Cô gái nhập cư và tên lập dị màu mè làm được rồi. Ai bảo là một người Do Thái phi tôn giáo và một người sùng đạo thì không hợp nhau chứ…

Tất cả mọi người, bất kỳ ai trên thế giới này, khi chúng ta chưa từng nghĩ, chưa từng thử thì cũng đừng cho là mình không thể. Bởi, chỉ cần có hành động, dù là một chút thôi, cũng sẽ cho ta những kết quả đáng để mong đợi. 

Kết thúc cuốn sách là khung cảnh về đám cưới của Jerome và Lisa. Buổi lễ được tổ chức tại quán cà phê Ladino quen thuộc, là ngôi nhà thứ hai của Jerome, là nguồn cảm hứng của hắn. Chính nơi đó, hắn đã khám phá ra những phương pháp ghi nhớ của Schneiderman, học với Hevrutah của mình, cầu hôn với Lisa và tụ tập với những người bạn thân nhất. 

Một khung cảnh đám cưới nhộn nhịp và tràn đầy những lời chúc mừng sẽ hiện lên trong đầu bạn. Sẽ càng khám phá ra được rất nhiều điều bất ngờ khác, khi cuộc gặp gỡ giữa Lisa và Jerome thực chất đã được định từ trước để họ đến với nhau. Khiến cho chính hắn cảm động mà lắp bắp: “Chưa bao giờ có ai nhìn cháu như vậy… nhìn nhận cháu như một người đáng để giới thiệu cho người thân của mình… một người thực sự xứng đáng…”

 Đến đây, bạn đọc sẽ không nhìn thấy rõ hay có bất cứ đoạn nào trong sách tập trung quá sâu đến thành quả của Jerome về kinh doanh hay điểm số tại trường học. Mà cái đáng chú ý đó là cảm nhận của chính Jerome, nhân vật chính trong cuộc cá cược và cũng là nhân vật chính trong cuốn sách này. Jerome bắt đầu một hướng tiếp cận mới trong việc ghi nhớ của mình, điều đặc biệt là cậu không hề ngại thử, không ngừng cố gắng để hiểu vấn đề. Chỉ điều này thôi, cũng đã làm thay đổi mọi thứ trong cuộc sống của chính anh ta rồi. 

Và chính những cảm nhận của Jerome sau hai năm học hành: Để có được sự sáng suốt, thông minh và những kỹ năng phát triển một trí nhớ phi thường thì việc sử dụng những phương pháp của người Do Thái chỉ là thứ yếu. Chúng không đủ để biến một người thành thông minh hay sáng suốt. Điều quan trọng là phải sử dụng sự sáng suốt đó để phục vụ lợi ích những người xung quanh ta. Hãy chính là khả năng cho đi và sự hi sinh vì người khác của bạn mới là thứ làm bạn trở nên vĩ đại. 

Cuốn sách là sự ghi chép lại một cách chân thực nhất về hành trình tìm ra sự thật và lý tưởng sống của Jerome từ một anh chàng với suy nghĩ thờ ơ và không mấy mặn mà với đạo Do Thái, trở thành một người biết thành công cả trong sự nghiệp, cuộc sống và suy nghĩ của mình. 

Cuối cùng, là cảnh Eran, tác giả đưa cho người bạn Jerome của mình thành quả sau những ngày tìm kiếm phương pháp ghi nhớ  của người Do Thái để giúp anh học tập và kinh doanh. Chính cuốn sách này Jerome - Bậc thầy trí tuệ Do Thái  tái hiện lại chân thực nhất những gì mà tất cả mọi người học được. Ghi lại tất cả những cảm xúc của mọi người khi tìm hiểu về trí tuệ Do Thái và cả những khoảnh khắc hạnh phúc nhất của Jerome bên người phụ nữ mà anh yêu. Những suy nghĩ của anh, cảm nhận của anh về tất cả mọi thứ sau khi kết thúc hành trình học hỏi của mình. 

Lời kết

Một cuốn sách vô cùng quý giá đối với bất cứ ai mong muốn phát triển khả năng ghi nhớ của mình thật hiệu quả. Với 15 gợi ý và phương pháp của người Do Thái để phát triển một trí nhớ siêu việt, cuốn sách đem đến cho người đọc những tri thức vô cùng bổ ích. Và điều sâu xa hơn cả, mà người đọc có thể cảm nhận được rằng, khi chúng ta có sự ủng hộ, sự khích lệ để thành công, lòng can đảm của ta sẽ biến thành một thứ tên lửa vậy, phá tan mọi nguyên tắc về trọng lực và giới hạn. Và chúng ta không được để thái độ phê bình của mình làm ảnh hưởng và cản trở chúng ta cố gắng. Hãy luôn thử, luôn nghĩ khác, hãy phá tan mọi quan niệm về giới hạn của mình đi và tìm đến những điều mới. Sẽ luôn có những điều quý giá đáng để học đang đợi bạn phía trước để thành công.